W ramach projektu „Zapytaj fizyka” organizujemy serię wykładów popularnonaukowych, wygłaszanych przez znamienitych naukowców i popularyzatorów nauki. Wykłady te odbywają się mniej więcej raz na miesiąc na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (ul. Pasteura 5, sala 0.03).

Fale grawitacyjne – historia i pierwsza detekcja

Prof. Andrzej Trautman

Prof. Andrzej Trautman

prof. Tomasz Bulik

prof. Tomasz Bulik

Andrzej Trautman ukończył w 1955 r. elektronikę na Politechnice Warszawskiej. W 1959 r. doktoryzował się w Instytucie Fizyki PAN, a od 1961 r. pracuje na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego; obecnie jest profesorem-emerytem. W latach 1975-1985 był dyrektorem Instytutu Fizyki Teoretycznej. Od roku 1976 jest członkiem rzeczywistym PAN, w latach 1978-1980 był wiceprezesem PAN; pełnił też wiele innych funkcji w różnych gremiach naukowych. Jest członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

Andrzej Trautman zajmuje się Ogólną Teorii Względności oraz różnymi zagadnieniami fizyki matematycznej. W latach 50. XX w. jako doktorant Leopolda Infelda podał argumenty przemawiające za istnieniem fal grawitacyjnych i możliwością ich detekcji. W roku 1960 wraz z Ivorem Robinsonem znalazł nową, obszerną klasę ścisłych rozwiązań równań Einsteina, zawierającą fale grawitacyjne o sferycznych czołach; badał też związki między własnościami fal grawitacyjnych a przenoszeniem przez nie informacji. Zajmował się także twierdzeniami Noether, teorią pól Yanga-Millsa, równaniem Diraca na rozmaitościach i strukturami Cauchy’ego-Riemanna.

Prowadził badania i wykładał w wielu ośrodkach zagranicznych takich jak King’s College (Londyn), College de France, Syracuse University, University of Chicago, State University of New York (Stony Brook) i SISSA w Trieście.

Za działalność naukową prof. Trautman otrzymał wiele nagród, m.in. Nagrodę Państwową I stopnia, Nagrodę Fundacji im. A. Jurzykowskiego, oraz najwyższe wyróżnienie Polskiego Towarzystwa Fizycznego jakim jest Medal Smoluchowskiego. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest też doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Opawie.


Tomasz Bulik jest profesorem w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego, pracował także w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN. Jest członkiem PAN.

W swojej pracy naukowej prof. Bulik zajmuje się przede wszystkim astrofizyką teoretyczną oraz gwiazdami neutronowymi. Jest członkiem zespołu polskich naukowców Virgo-POLGRAW, zajmującego się poszukiwaniem fal grawitacyjnych w ramach eksperymentów LIGO i Virgo. Pierwsza w historii detekcja fali grawitacyjnej, w ramach eksperymentu LIGO, nastąpiła 14 września 2015 r.

Prof. Bulik jest też aktywnym popularyzatorem astronomii: wygłaszał wykłady w ramach warszawskich Festiwali Nauki oraz innych imprez popularnonaukowych, bierze udział w audycjach naukowych w różnych mediach.

Tuż przed naszym wykładem, 2 maja 2016 r., naukowcy zaangażowani w eksperymentalne badania i detekcję fal grawitacyjnych zostali wyróżnieni jedną z najbardziej prestiżowych nagród naukowych, wartą 3 miliony dolarów (ponad dwukrotnie więcej niż nagroda Nobla) nagrodą „Breakthrough Prize”. W gronie 1015 laureatów znalazło się 9 polskich naukowców, w tym prof. Tomasz Bulik.

Materiały z wykładu