Dlaczego skały zmieniają kształt?

Pytanie

Pyta Gucio

Jak to się dzieje, że skały zmieniają z czasem swój kształt? co ma na to wpływ?

Odpowiedź

Odpowiada Leszek Czechowski

Pytanie jest niezbyt jasne: czy chodzi o skały w sensie szczytów górskich czy o skałę w sensie kamieni.

Wyniesione przez ruchy tektoniczne góry zmieniają kształt głównie wskutek niszczenia przez płynącą wodę, ruch lodowców, zamarzanie wody w szczelinach (co prowadzi do pękania skał) i roślinność porastającą skały. Niszczenie to powoduje początkowo urozmaicenie powierzchni bo powstają doliny rzeczne i lodowcowe ale w ostateczności góry zostają w ciągu setek milionów lat zniszczone.

Jednocześnie jednak wewnętrzne siły pod skorupą (związane z konwekcją w płaszczu Ziemi) powodują powstawanie nowych gór. Podczas tego procesu na skały skorupy działają ogromne siły powodując zarówno pękanie warstw skalnych jak i ich fałdowanie. Wskutek dużej temperatury i ciśnienia we wnętrzu Ziemi skały mogą fałdować się nie pękając – podobnie jak możemy zginać rozżarzone żelazo. Natomiast skały leżące na powierzchni są na ogół zbyt kruche i raczej pękają pod działaniem dużych sił. Na powierzchni kamienie nie poddane działaniom sił nie zmieniają swego kształtu nawet przez miliony lat – jedynie ulegają stopniowemu zniszczeniu przez wodę w opisany powyżej sposób.

Więcej na ten temat można przeczytać w książkach:

„Wnętrze Ziemi kształtuje jej powierzchnię” (Omega, 1981, Wiedza Powszechna, Warszawa)

„Planety widziane z bliska” (Omega, 1985, Wiedza Powszechna, Warszawa)

„Tektonika płyt i konwekcja w płaszczu Ziemi” (1994 Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa)