Czemu planety przyjmują kulisty kształt?

Pytanie

Pyta Marek Tkacz

Czy istnieje jakaś matematyczna zależność która w przybliżeniu określa minimalną średnicę planety skalistej, przy której przybiera ona kształt zbliżony do kulistego?

Odpowiedź

Odpowiada Leszek Czechowski

Odpowiedź na to ciekawe pytanie nie jest jednoznaczna. Właściwości reologiczne skał nie zależą tylko od ciśnienia (czyli od wielkości planety), ale też od temperatury i zawartości wody w minerałach. Czyli planety o wnętrzu cieplejszym przyjmą kształt kulisty (hydrostatyczny), będąc mniejsze niż planety o wnętrzu chłodniejszym. Podobnie skały o większej zawartości wody łatwiej deformują się, jak ciecz w geologicznej skali czasu („płyną”), niż takie same skały o mniejszej zawartości wody. Co więcej, trzeba wziąć pod uwagę, że niektóre planety są obecnie kuliste, bo kiedyś miały stopione wnętrze, choć obecnie skały są już tak chłodne, że nie wykazują właściwości cieczy. Prawdopodobnie tak jest we wnętrzu planety karłowatej Ceres. Także planetoida Westa musiała być kiedyś kulista, bowiem przeszła proces topnienia i dyferencjacji, lecz późniejsze zderzenia z planetoidami doprowadziły do obecnego kształtu – patrz np. „Planetoidy i rozwalanie zabawek”. Gdyby nie te zderzenia, to prawdopodobnie Westa byłaby zakwalifikowana do grupy planet karłowatych. Jednak te zderzenia doprowadziły do powstania rojów meteoroidów, dzięki którym mamy fragmenty Westy dostępne na Ziemi. Więcej o tych i podobnych procesach można znaleźć na stronie kierunku Geofizyka w geologii, w Wikipedii lub w książce „Planety widziane z bliska”.