Czym jest problem trzech ciał?

Pytanie

Pyta dominik

Księżyc okrążając Ziemię podąża za jej orbitalnym ruchem wokół Słońca – „goni” ją przez część obrotu i „ucieka” w drugiej części tego obrotu. Jak to się dzieje? Czy jest prostsze wyjaśnienie (przybliżenie) niż to, że to problem trzech ciał, jak wiem skądinąd niezwykle trudny i w zasadzie nierozwiązany? Ale Natura jakoś go rozwiązuje na bieżąco (ciała poruszają się tak a nie inaczej)…

Odpowiedź

Odpowiada Leszek Czechowski

Problem trzech ciał to dosyć abstrakcyjny problem ruchu trzech punktowych ciał oddziałujących ze sobą tylko przez grawitację (w przybliżeniu Newtona). Rzeczywiście wiemy, że wyjaśnienie szczegółów tego ruchu przyprawiało Newtona o ból głowy:-). Newton znalazł ścisłe rozwiązania dla ruchu dwóch ciał i pewnie wydawało mu się, że rozwiązanie problem trzech ciał nie będzie znacznie trudniejszy. Problem trzech ciał badał  K. F. Sundman (publikacja z 1912 r.), a jego rozszerzenie na problem dowolnej ilości ciał badali  L. K. Babadzanjanz (publikacja z 1979 r.) i Qiudong Wang (publikacja z 1991 r.).  Niestety rozwiązanie w postaci zamkniętej (czyli wyrażonej przez funkcje lub całki) nie jest możliwe. Obecnie mamy komputery, które potrafią obliczyć ruch trzech ciał z dużą dokładnością, ale ruch ciał punktowych nie jest dobrym przybliżeniem ciał tak bliskich jak Ziemia i Księżyc. Na ruch tych ciał mają istotne znaczenie siły pływowe i deformacje obu ciał wskutek sił grawitacji.

Oczywiście, że ciała poruszać się mogą tylko tak, jak przewidują to prawa fizyki. Podobny nieco problem budzą zasady fizyki formułowane w sposób teleologiczny (jak np.  zasada Fermata, wedle której promień światła porusza się tak, aby czas przejścia był minimalny).