Skąd wiemy, że skorupa Wenus składa się tylko z jednej płyty tektonicznej?

Pytanie

Pyta Zbigniew Wiśniewski

Skąd wiemy, że skorupa Wenus składa się tylko z jednej płyty tektonicznej? Czy kiedyś składała się z wielu?

Odpowiedź

Odpowiada prof. Piotr Sułkowski

Najdokładniejsze informacje o powierzchni planety Wenus, którymi obecnie dysponujemy, pochodzą z misji Magellan z początku lat 90-tych (1990-1994). Jednym z owoców tej misji było stworzenie dokładnej mapy prawie całej (ok. 98%) powierzchni Wenus, o rozdzielczości rzędu 100-200 metrów. Analizujące te dane stwierdzono, że choć na powierzchni Wenus można znaleźć pewne struktury związane z aktywnością tektoniczną, to nie występują tam charakterystyczne ślady świadczące o tektonice płyt, podobne do tych które obserwujemy na Ziemi: uskoki transformacyjnestrefy spreadingustrefy subdukcji, itp. Stąd też wniosek, że skorupa Wenus składa się tylko z jednej płyty tektonicznej (i nie mogła wcześniej składać się z wielu płyt). Zwięzłe podsumowanie — w szczególności pod kątem geologicznym — dotychczasowych misji na Wenus (radzieckiej Venera, amerykańskiej Pioneer Venus i późniejszej Magellan) znaleźć można tutaj.

Fakt, że Wenus ma tylko jedną płytę tektoniczną, próbuje się wyjaśnić wysoką temperaturą jej powierzchni, wynoszącą ok. 460 stopni Celsjusza. Wysoka temperatura związana miałaby być z faktem jednorodnego zastygania skorupy, a nie — jak w przypadku Ziemi — zastygania niezależnych od siebie kawałków. W niedawnej (2014 r.) pracy w Nature przestawione zostały wyniki symulacji komputerowych, pokazujące jak różnice w temperaturze powierzchni prowadzić mogą do odmiennych procesów geologicznych na Ziemi i Wenus, i w konsekwencji powstania odpowiednio wielu lub jednej płyty tektonicznej; bardziej przystępne omówienie tych wyników znaleźć można tutaj.

Warto też podkreślić, że spośród planet lub Księżyców dla których dysponujemy dokładniejszymi danymi wynika, że tylko Ziemia posiada niezależne płyty tektoniczne mogące przemieszczać się i z sobą oddziaływać — więc w tym sensie to Ziemia, a nie Wenus, jest wyjątkowa. Wielu naukowców sądzi, że aktywność tektoniczna (i w szczególności jej związki z obecnością dwutlenku węgla w atmosferze) jest jednym z istotnych czynników, który w efekcie pozwolił na powstanie życia na Ziemi.